De wereld is in de ban van het Coronavirus (COVID-19). Ook het bedrijfsleven voelt de (dreigende) impact van dit virus. Wat als een bedrijf vanwege het Coronavirus niet aan zijn juridische verplichtingen kan voldoen? Kunt u dan aangeven dat er sprake is van overmacht? Oftewel, kunt u een beroep doen op de overmachtsclausule, ook wel ‘force majeur’ genoemd?
Impact Coronavirus op het bedrijfsleven
De dreiging van het Coronavirus zorgt niet alleen voor sociale onrust, ook ondernemingen ondervinden hiervan de economische gevolgen. De aanvoer vanuit China ligt nagenoeg stil, wat impact heeft op bedrijven die met Chinese bedrijven zakendoen. Vanwege het Chinese nieuwjaar eind januari en de lange vakantieperiode daaromheen, hebben veel Nederlandse bedrijven al grotere voorraden aangelegd dan normaal. Maar deze voorraden beginnen te slinken. De verwachting is dat het nog wel even duurt voordat de aanvoer vanuit China weer op volle kracht is. Nu ook een deel van Italië op slot zit, is ook de aanvoer vanuit Italiaanse bedrijven beperkt.
Leveringen uit China en Italië
Wanneer u als bedrijf te maken heeft met leveringen uit China of Italië zullen deze goederen mogelijk met grote vertraging geleverd worden. Of zelfs helemaal niet aankomen. De vraag naar diverse producten vanuit die regio’s is opeens ook komen te vervallen. Bestaande contracten met leveranciers kunnen hierdoor niet worden nageleefd. Zo kunnen bepaalde diensten niet worden verricht of zijn er problemen met het doorleveren van goederen. Dit kan tot extra claims leiden. Is er in deze gevallen sprake van overmacht? En hoe moet u daarmee omgaan?
Wanneer is er sprake van overmacht?
Bij zakelijke overeenkomsten wordt meestal een zogenoemde force majeure-clause opgenomen. Hierin staat beschreven in welke situaties er sprake is van overmacht en wat de gevolgen hiervan zijn.
Zijn er geen afspraken gemaakt over overmacht? Volgens het Nederlands recht is er sprake van overmacht als er een (te verwachten) tekortkoming is in de nakoming van de verplichting om te leveren. Deze tekortkoming kan de leverancier niet worden toegerekend, het is dus buiten zijn schuld om.
Bij overmacht kunnen de contractuele verplichten worden opgeschort en bent u als leverancier niet aansprakelijk voor de schade die hierdoor ontstaat bij de andere partij.
Wanneer kan een tekortkoming wel worden toegerekend?
In sommige gevallen kan een tekortkoming wel worden toegerekend. Er is dan een tekortkoming:
- Ontstaan door de schuld van de leverancier;
- Op grond van de wet;
- Op basis van de afspraken in het contract;
- Vanwege de geldende verkeersopvattingen.
Om dus te kunnen beoordelen of er daadwerkelijk sprake is van overmacht, moet daarom altijd worden gekeken of er sprake is van een tekortkoming én of deze toegerekend kan worden.
Overmacht door Coronavirus
Vanwege het coronavirus kunnen diverse bedrijven niet aan hun juridische verplichtingen voldoen. Een Nederlandse leverancier kan bijvoorbeeld niet aan zijn Nederlandse koper leveren omdat hiervoor spullen uit China nodig zijn. Omdat de Chinese fabrikant verplicht gesloten is, zijn er geen producten geleverd aan de Nederlandse leverancier. De Nederlandse leverancier kan in dat geval een beroep doen op overmacht voor het feit dat hij niet kan leveren aan zijn koper.
Wanneer geldt overmacht niet?
Is er in het contract tussen deze twee Nederlandse partijen afgesproken dat een beroep op overmacht (als gevolg van een epidemie) niet mogelijk is? Dan kan geen beroep op overmacht gedaan worden. Ook als de leverancier nog andere mogelijkheden heeft om alsnog zijn verplichtingen tijdig na te komen, kan er geen beroep worden gedaan op overmacht. Bijvoorbeeld wanneer de leverancier ook de benodigde spullen ergens anders kan inkopen. U kunt ook geen beroep doen op overmacht wanneer u een overeenkomst bent aangegaan terwijl u al wist dat er mogelijk problemen konden ontstaan met levering vanuit China.
Overmacht bij internationale overeenkomsten
Ook wanneer u internationaal zakendoet kunt u in bepaalde gevallen een beroep doen op overmacht. Hiervoor is het belangrijk welk recht van toepassing is op de overeenkomst. Contracteert u met een internationale partij en ziet dit op roerende zaken zoals kleding of bouwmaterialen? Is Nederlands recht van toepassing, dan is het Weens Koopverdrag ook van toepassing, tenzij u dit nadrukkelijk heeft uitgesloten.
Weens Koopverdrag en overmacht
Het Weens Koopverdrag kent haar eigen overmachtsregeling. Het uitgangspunt van het Weens Koopverdrag is dat er een beroep op overmacht kan worden gedaan als er sprake is van de volgende situatie:
- De oorzaak van de tekortkoming buiten de macht van de leverancier ligt.
- De leverancier hoefde bij het aangaan van de overeenkomst geen rekening te houden met deze oorzaak.
Wanneer u als Nederlands bedrijf niet kunt leveren aan uw internationale klant omdat uw Chinese fabrikant gesloten is vanwege het Coronavirus, is er dus sprake van overmacht. De oorzaak ligt buiten uw macht en bij het aangaan van de overeenkomst was er ongetwijfeld nog geen sprake van het Coronavirus. Bovendien zal uw Chinese fabrikant zich ook beroepen op overmacht door COVID-19 waardoor u ook weer een beroep op overmacht kunt doen.
Meldplicht voor leveringsproblemen
Daarnaast is van belang dat de tekortschietende partij zijn contractspartij tijdig op de hoogte stelt van de verhindering en wat daar de gevolgen van zijn. Gebeurt dit niet? Dan bent u als leverancier alsnog schadeplichtig voor de gevolgen van het niet tijdig melden dat er niet geleverd kan worden.
Advies bij overmacht
Heeft u te maken met leveringsproblemen door het Coronavirus en wilt u graag weten wat uw juridische mogelijkheden zijn? Of krijgt u claims van uw klanten omdat u niet kunt leveren? Neem dan gerust contact op met onze internationale advocaten. Wij geven u graag advies over uw specifieke situatie. In welk land u ook zakendoet: wij zorgen ervoor dat u de juridische impact van het Coronavirus voor uw organisatie zoveel mogelijk kunt beperken.
Auteur: Evert-Jan de Koning